39 / 56
CUMHURİYETİN İLK TARIM FUARI
Cumhuriyetin kuruluşundan sadece 6 ay sonra, Atatürk’ün
talimatlarıyla Cumhuriyet tarihinin ilk uluslararası tarım fuarı
olan Adana Beynelmilel Ziraat Sergisi açıldı. Tarımda hızlı bir
atılım yapma arzusunun somut bir göstergesi olan fuar tam 1 yıl
boyunca açık kaldı.
39
Bölgenin yükselen ekonomisi, İngiliz ve Fransızların ardından Al-
man ve Amerikalıların da bölgede etkinlik mücadelesine katılmasına
neden oldu. 20. yüzyılın başında, bölgedeki ticari faaliyetlerde adeta
bir patlama yaşandı. Adana’da Sanayi ve Ticaret Odası ile Ticaret
Borsası oluşturuldu. Alman İhraç Birliği Mersin’de bir şube açarken,
Deutsche Levantinische Baumwolle Gesellschaft (Alman Levanten
Pamuk Şirketi) Çukurova’da pamuk üretim ve ticaretine başladı. Böl-
gedeki girişimcilerin ihtiyaç duyduğu krediyi sağlamak amacıyla Os-
manlı Bankası Adana, Mersin ve Tarsus’ta; Die Deutsche Orient
Bank Mersin ve Tarsus’ta; La Banque Française de Syrie, Adana ve
Mersin’de şubeler açmışlardı. Dahası, Fransa ve Almanya, Mersin,
Adana ve İskenderun’da kendi posta merkezlerini kurmuşlardı.
Bölgede yetiştirilen ürünlerin çoğu Mersin Limanı’ndan
yurtdışına ihraç ediliyordu. 1913 yılı itibariyle bu ihra-
catın yaklaşık yüzde 54’ünü tahıl ve un, yüzde 16’sını
pamuk ve iplik, yüzde 14’ünü de susam oluşturuyordu.
Orman ürünleri de ihracatta önemli bir paya sahipti. Böl-
genin zenginliği, I. Dünya Savaşı’ndan sonra galip devlet-
lerin gözünü bölgeye dikmesine yol açmıştı. Nitekim sa-
vaşın hemen ardından Antep, Maraş ve Urfa vilayetleri
İngilizlerin işgaline sahne olurken, Fransız birlikleri de
mütareke hükümlerini hiçe sayarak 21 Aralık 1918’de
Adana’yı işgal ettiler.
Bundan sonraki dönemde Fransızlar, bölgedeki ekonomik
faaliyetleri kendi istek ve çıkarları doğrultusunda yönlen-
dirmek için yoğun bir çaba içine girdiler. Bölgedeki çıkarları-
nı kurumsallaştırmak amacıyla ihtiyaç sahiplerine uzun va-
deli kredi olanağı sağlarken, Adana Pamuk Kumpanyası
adıyla bir Fransız şirketi kurarak çiftçilere kredili tohumluk
dağıttılar. Bu dönemde haberleşme imkânlarının artırılması, yeni
yollar yapılması ve Mersin Limanı’nın genişletilmesi gibi faaliyetler
yürüten Fransız yönetimi, doğal kaynakları ve pamuk üretim potan-
siyeli nedeniyle vazgeçilmez saydığı Çukurova’ya yerleşmeye çalışı-
yordu.
KURTULUŞMÜCADELESİ
Çukurova’daki Fransız işgali, Müslüman ahalinin bölgeyi terk ederek
kuzeye çekilmesine sebep oldu. Bu durum, sosyal ve kültürel alanda
birçok olumsuzluğa yol açtığı gibi, ekonomik ve ticari hayatı da ke-
sintiye uğrattı. Savaş ve işgal yıllarında, tarımsal üretime dayanan
bölge ekonomisi büyük bir çöküntü yaşadı. Bölgenin en önemli eko-
nomik varlığı olan pamuk üretimi düştü. 1914 yılında 135.000 balya
olan pamuk üretimi, 1921 yılında 20.000 balyaya kadar gerilemişti.
Aynı durum hububat üretiminde de yaşandı. Yeterince mahsul alına-
madığı için pamuk ve un fabrikaları kapandı.
Bu durum, Milli Mücadele döneminde de devam etti. Ama bütün zor-
luklara rağmen Çukurovalılar, tüm güçleriyle Milli Mücadele’ye des-
tek vererek Fransız işgalcilere karşı Dörtyol’da, Kozan’da “çete
savaşı”na giriştiler. Atatürk’ün talimatı ve bölgeye gönderdiği subay-
ların desteğiyle başlatılan bu güçlü direniş, Fransızları önce ateşkes
ilan etmeye, daha sonra da Ankara Antlaşması’nı imzalamaya zorla-
dı. 20 Ekim 1921’de TBMM ve Fransız Hükümeti arasında imzala-
nan Ankara Antlaşması ile Türk milli egemenliğinin haklılığı, bir İti-
laf Devleti tarafından ilk kez tanınmış oldu.
CUMHURİYETDÖNEMİ
Fransızlar bölgeyi Türk yönetimine devrettiklerinde üretim düşmüş,
ticaret durmuştu. Tarlalar boş, çiftlikler sahipsizdi. Ankara hüküme-
ti, bölgenin Türk yönetimine geçmesinden sonra, savaş ve işgal dola-
yısıyla başka yerlere göç etmiş olan halkın geri dönmesi için yoğun
bir çaba sarf etti. Cumhuriyetin ilanının ardından hükümet, topra-
ğın yeniden işlenmeye başlaması, yatırım ve üretimin artırılması için
girişimlere başladı. Nitekim Cumhuriyet tarihinin uluslararası statü-
deki ilk “Ziraat Sergisi”, bizzat Mustafa Kemal’in direktifleri doğrul-
tusunda 1924’te Adana’da açıldı.
Bu dönemde ilkel yöntemlerle yapılan tarımın geliştirilmesi için de
büyük bir seferberliğe girişildi. Tarımda makineleşmeyi sağlamak
için, 1926’da çıkarılan yasayla, traktör kullanan çiftçilere mali ve tek-
nik yardım destekleri getirildi. Tahıl, pamuk, mısır, patates gibi tarım
ürünlerinde, iyileştirilme sağlayacak tohum türlerinin araştırılması
için Tohum Islah İstasyonları kuruldu. Adana Tohum Islah
İstasyonu’nun ürettiği yerli pamuk tohumu çok başarılı oldu ve iki yıl
içinde Çukurova’da, ince dokumaya elverişli pamuk üretildi.
Köylünün ürün öncesi nakit sıkıntısını gidermek için Ziraat Bankası
devreye sokuldu ve çiftçilere kredi kolaylıkları sağlandı. Kooperatifçi-
lik teşvik edildi. Fiyatların düşük olduğu bölgelerde, devlet tarafın-